Tarihe yardımcı bilimler, tarih biliminin işini kolaylaştıran, tarihî olayların daha net bir biçimde anlaşılmasına, çözüme kavuşturulmasına katkı sağlayan bilim dallarıdır.
Tarih, Tdk Türkçe Sözlük‘te “Toplumları, milletleri, kuruluşları etkileyen hareketlerden doğan, olayları zaman ve yer göstererek anlatan, bu olaylar arasındaki ilişkileri, daha önceki ve sonraki olaylarla bağlantılarını, karşılıklı etkilenmeleri, her milletin kurduğu medeniyeti inceleyen bilim” olarak tanımlanmaktadır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere tarih, çok yönlü bir araştırmayı gerekli kılan bir bilim dalı olması dolayısıyla diğer bilim dallarından yardım almak zorundadır. Ayrıca şunu da belirtmek gerekir ki yalnızca tarih değil, pek çok bilim dalı diğer bilim dallarıyla etkileşim içerisindedir.
Tarihe yardımcı bilimler
| BİLİM DALI | TARİHE YARDIMCI OLDUĞU ALAN |
Diplomasi | Toplumların siyasal ilişkilerini, antlaşmaları, savaşları ve savaşların nedenlerini, fermanları ve buyrukları inceler. |
Coğrafya | Vakaların yaşandığı yerin beşerî ve fiziki özelliklerini araştırır ve açıklığa kavuşturur. |
Kronoloji | Geçmişten günümüze kadar meydana gelen çeşitli olayların tarihlerini belirler ve olayları oluş sırasına göre sıralar. |
| Jeopolitik | Bir toplumun, içinde yaşadığı coğrafi mekân ile yürütmüş olduğu siyaset arasındaki ilişkiyi inceler. Bir diğer ifadeyle, bireylerin kabiliyetleri ve zekaları üzerinde coğrafi bölgenin etkisini sistemli bir şekilde inceler. |
Arkeoloji | Kazıbilim olarak da bilinen arkeoloji, eski çağlardan kalan kalıntıları, toprağın, suyun altından çıkarıp çeşitli yönlerden inceleyerek tarihî bir belge olarak ortaya koyar. |
Antropoloji | İnsanbilim olarak da bilinen antropoloji, insanın ırk ve kökenini, çeşitli özelliklerini inceleyen bilim dalıdır. |
Paleografya | Tarih boyunca insanların kullanmış oldukları alfabeleri inceler ve çözüme kavuşturur. Böylelikle bu alfabelerle yazılmış eski metinlerin okunmasını sağlar. |
Etnografya | Toplumların geleneklerini, göreneklerini, örf ve adetlerini karşılaştırmalı olarak inceleyen kültür bilimidir. |
Heraldik | Arma bilimi veya mühür bilimi olarak da bilinen heraldik, geçmişten günümüze kadar toplumların kullandıkları arma, mühür ve özel işaretleri inceler. Sonuçları tarih biliminin hizmetine sunar. |
Mitoloji | Söylencebilim de denir. Geçmişten günümüze toplumların hayal güçlerinin etkisiyle ortaya koydukları tanrıları, tanrıçaları, olağanüstü varlıkları konu edinen efsaneleri inceler. |
Filoloji | Dillerin tarihî seyrini, değişim ve dönüşümlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini inceler. |
Nümizmatik | Sikke bilimidir. Eski paraları inceler. |
Metroloji | Ölçü bilimidir. Geçmişten günümüze kullanılan ölçü ve tartı birimlerini inceler, günümüzdeki ölçü ve tartı birimleriyle karşılaştırır. |
Epigrafi | Yazıtbilim olarak da bilinen epigrafi, çoğu zaman taş ve mermer gibi sert cisimler üzerine yazılan yazıtları araştırıp, inceleyerek tarih bilimine katkıda bulunur. |
Papiroloji | Papiroloji, papirüs adı verilen bir bitkinin saplarından yararlanılarak yapılan ve aynı adla anılan papirüs kağıdı üzerine yazılmış belgeleri çeşitli yönleriyle inceleyen bilim dalıdır. |
Ad bilimleri | Hidronomi, göl, akarsu ve su adları; Onomastik, yer adları; Adroponomi ise insan isimleriyle ilgilenen bilim dallarıdır. |
Toponomi | Yerleşme yerlerinin isimlerinin, kökenlerini, anlamlarını, kullanımlarını inceler. |
Arkeometri | Bulunan tarihî kalıntıları ve belgeleri, fen ve sosyal bilimlerin iş birliğiyle, bilimsel olarak çeşitli yönleriyle inceler. |
Tarihe yardımcı bilimler aslında tarihi tamamlayan bilimlerdir. Tarih tek başına bu çok yönlü araştırmayı olağan bir şekilde yürütemeyebilir. Tıpkı her şeyde olduğu gibi birlikte kuvvet vardır. Tarih de diğer bilimlerle olan ilişkisiyle kuvvetlidir.