Türk edebiyatındaki ilkler saymakla bitmeyecek kadar fazladır. Faydalı olacağı düşüncesiyle sizler için Türk edebiyatının ilklerini bir araya getirdik.
- Türk edebiyatının ilk yazılı metni, Türk adının geçtiği ilk metin, ilk anı: Orhun (Köktürk) Yazıtları
- Orhun (Köktürk) Yazıtları’nın ilk çözümleyen araştırmacı: Vilhelm Thomsen
- İlk Türk destanı: Alp Er Tunga
- İlk Türk yazar: Yolluğ Tigin
- İlk Türk şair: Aprın Çor Tigin
- Türkçe yazılan ilk eser, aruzla yazılan ilk eser, ilk mesnevi, ilk didaktik eser, ilk siyasetname: Yusuf Has Hacip – Kutadgu Bilig
- Türkçenin ilk sözlüğü: Kaşgarlı Mahmut – Dîvânu Lugati’t-Türk
- Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı: Kaşgarlı Mahmut – Kitâbu Cevâhirü’n-Nahv fi Lugati’t-Türk (Hâlâ bulunamadı.)
- İlk tasavvufi manzumeler: Ahmet Yesevi – Divan-ı Hikmet
- İlk tezkire (biyografi): Ali Şir Nevai – Mecalis’ün Nefais
- Anadolu sahasındaki ilk tezkire (biyografi): Sehi Bey – Heşt Behişt
- İlk hamse sahibi: Ali Şir Nevai
- İlk divan şairi: Hoca Dehhani
- İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi: Kamus’ül A’lam
- İlk bibliyografya (kaynakça): Katip Çelebi – Keşfü’z-Zünun
- Gezi türündeki ilk eser: Seydi Ali Reis – Mirat’ül-Memalik
- Anı türündeki ilk eser: Babür Şah – Babürname
- İlk fabl: Şeyhi – Harname
- Şarkı türünün ilk temsilcisi: Nedim
- Süslü nesrin (düzyazının) ilk temsilcisi: Sinan Paşa
- İlk özdeyiş (vezice) örnekleri: Ali Bey – Lehçet’ül Hakayık
- Trajedi türünün ilk örnekleri: Ali Haydar Bey – Sergüzeşt-i Perviz ve İkinci Ersas
- İlk özel gazete: Tercüman-ı Ahval
- İlk resmi gazete: Takvim-i Vekayi
- İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis
- İlk Makale: İbrahim Şinasi – Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi
- Edebiyat kelimesini ilk kez kullanan sanatçı: İbrahim Şinasi
- Noktalama işaretlerini ilk kez kullanan sanatçı: İbrahim Şinasi
- İlk folklor incelemesi: İbrahim Şinasi – Durub-i Emsal-i Osmaniye
- İlk fabl çevirileri: İbrahim Şinasi’nin La Fontaine’den yaptığı çeviriler
- İlk çeviri şiir: Şinasi’nin Racine, Fenelon ve Lamartine’den tercüme ettiği Tercüme-i Manzume
- Yeni Türk edebiyatının ilk gezi yazısı: Ahmet Mithat Efendi – Avrupa’da Bir Cevelan
- Türk edebiyatında kadın sorunun ele alındığı ilk roman: Ahmet Mithat Efendi Henüz On Yedi Yaşında
- Batılı anlamdaki ilk eleştiriyi yazan sanatçı: Namık Kemal
- İlk ders kitabı: Recaizade Mahmut Ekrem – Talim-i Edebiyat
- İlk köy şiiri: Muallim Naci – Köylü Kızların Şarkısı
- İlk çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa – Telemak (Fenelon’dan çevrilmiştir.)
- İlk telif roman: Şemsettin Sami – Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
- İlk realist (gerçekçi) roman: Recaizade Mahmut Ekrem – Araba Sevdası
- İlk köy konulu realist roman: Nabizâde Nâzım – Karabibik
- İlk natüralist roman: Nabizâde Nâzım – Zehra (Bazı kaynaklara göre de Ahmet Mithat’ın Müşahedat (Görüşler) adlı romanı ilk natüralist roman olarak kabul edilir.)
- İlk tarihî roman: Ahmet Mithat Efendi – Yeniçeriler
- Tasvir ve tahlil ağırlıklı ilk roman: Namık Kemal – İntibah
- İlk psikolojik roman denemesi: Nabizâde Nâzım – Zehra
- İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf – Eylül
- Batılı teknikle ele alınan ilk romanlar: Halit Ziya Uşaklıgil – Aşk-ı Memnu, Mai ve Siyah
- İlk kadın romancı: Fatma Aliye Hanım
- Türk edebiyatının ilk tiyatro eseri: Şinasi – Şair Evlenmesi
- Sahnelenen ilk tiyatro eseri: Namık Kemal – Vatan Yahut Silistre
- Tiyatro türünde yapılan ilk çeviriler: Ahmet Vefik Paşa’nın Moliere’den yaptığı çeviriler
- Türkçe olarak sahnelenen ilk tiyatro eserleri: Goldoni – Hâcenin Telâşı, Odun Kılıç
- Heceyle yazılan ilk tiyatro eseri: Abdülhak Hamit Tarhan – Nesteren
- Aruzla yazılan ilk tiyatro eseri: Abdülhak Hamit Tarhan – Eşber
- İlk epik tiyatro: Haldun Taner – Keşanlı Ali Destanı
- İlk şiir antolojisi: Ziya Paşa – Harabat
- İlk dergi: Münif Paşa – Mecmua-i Fünun
- İlk mizah dergisi: Teodor Kasap – Diyojen
- Batılı manadaki ilk günlük: Direktör Ali Bey – Seyahat Jurnali
- Öykü türündeki ilk eser: Ahmet Mithat Efendi – Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayat
- Batılı anlamdaki ilk öykü: Şemsettin Sami – Küçük Şeyler
- İlk pastoral şiir: Abdülhak Hamit Tarhan – Sahra
- İlk kafiyesiz şiir: Abdülhak Hamit Tarhan – Validem
- İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim
- Yeni Türk edebiyatında şiirde ilk defa “Türk” sözcüğünü kullanan şair: Mehmet Emin Yurdakul
- İlk çocuk şiirlerini yazan sanatçı: Tevfik Fikret
- Mensur şiirin ilk örneklerini veren sanatçı: Halit Ziya Uşaklıgil
- Serbest müstezat türünü ilk kez kullanan şair: Tevfik Fikret
- İlk edebi bildiri yayımlayan topluluk: Fecr-i Ati
- Kurtuluş Savaşı’nı konu edinen ilk roman: Halide Edip Adıvar – Ateşten Gömlek
- Dilde sadeleşmeyi savunan ilk dergi: Genç Kalemler
- Konuşma dilinde yazdığı ilk hikâyeleriyle tanınan sanatçı: Ömer Seyfettin
- Hikâye türünde Anadolu’yu ilk kez başarılı bir şekilde anlatan sanatçı: Refik Halit Karay – Memleket Hikâyeleri
- Batılı anlamdaki ilk edebiyat tarihçisi: Mehmet Fuat Köprülü
